Wprowadzenie

        Prawidłowa identyfikacja niedoborów miko i makro elementów na podstawie obserwacji zmian w wyglądzie roślin jest bardzo trudna. Musimy dokładnie kontrolować młode i stare liście oraz korzenie wypuszczane przez niektóre gatunki roślin. Nie wszystkie zmiany w wyglądzie roślin są wywołane nawożeniem roślin, mogą być też spowodowane niewystarczającym oświetleniem, podawaniem leków, oraz uszkodzeniami mechanicznymi. Bardzo często objawy są do siebie podobne a niedobór lub brak tego samego pierwiastka może się różnić w zależności np. od gatunku rośliny. Można pomylić się także w przypadku wystąpienia kilku niedoborów i/lub nadmiarów jednocześnie. Do wyciągniętych wniosków należy więc zawsze podchodzić z dystansem.

                      Typowe objawy niedoborów i nadmiarów na liściach to chloroza i nekroza.
       
            Chloroza - wywołana zmniejszoną ilością chlorofilu. Rozpoznajemy zmianą barwy z zielonej na jasnozieloną, żółtą a nawet białą. W przypadku roślin o czerwonym zabarwieniu liści może pojawiać się kolor różowy lub bladoróżowy.
                     Można wyróżnić chlorozę:
                            punktową
                            ogólną - cała blaszka liściowa
                            brzeżną - obejmuje krawędzie liści
                            międzyżyłkową -  dotyczy tkanki znajdującej się pomiędzy nerwami, które pozostają zielone.
       Nekroza to obumieranie części blaszki liściowej, przważnie powoduje powstawanie dziur.



                                                                        Makroelementy



                                                 
           Azot (N)
     Jest składnikiem białek, kwasów nukleinowych i chlorofilu. Objawy niedoboru pojawiają się w pierwszej kolejności na starszych liściach. Rośliny przyswajają azot w postaci jonów NO3-, NO2-, NH4+ oraz jako mocznik. Jony NH4+ są toksyczne dla ryb oraz silnie wspomagają rozwój wielu glonów nie zalecam ich stosowania. Najczęściej stosuje się KNO3 (saletra potasowa). Najczęściej zalecany poziom azotanów to 5-10ppm. Ich zawartość należy regularnie monitorować (przynajmniej przez pierwsze miesiące od założenia zbiornika). W silnie oświetlonych akwariach nawożonych CO2 (nawet tych z dużą obsadą ryb) często zachodzi bowiem potrzeba podawania azotu. Zazwyczaj stosuje się dawki od kilku do kilkunastu ppm NO3- na tydzień.

           Niedobór
     Powoduje spowolnienie a nawet zahamowanie wzrostu. Objawem jest też mniejszy rozmiar liści, małe krzewienie oraz chloroza starszych liści. Silne niedobory powodują również nekrozę i opadanie liści. Liście i łodygi niektórych gatunków zmieniają kolor na czerwony lub pomarańczowy. Może dojść do fragmentacji łodygi.

         Nadmiar
     Bardzo mało prawdopodobny. Liście przybierają ciemnozieloną barwę, jest to widoczne na całej roślinie.

         Fosfor (P)
     Jest składnikiem kwasów nukleinowych i fosfolipidów, odgrywa kluczową rolę w procesach energetycznych komórek. Objawy niedoboru pojawiają się w pierwszej kolejności na starszych liściach z czasem mogą objąć też i młodsze. Rośliny przyswajają ten pierwiastek w postaci jonów H2PO4(-) i HPO4(2-). Najczęściej stosowanymi źródłami fosforu są:
                diwodorofosforan potasu (KH2PO4) 
                wodorofosforan dipotasu (K2HPO4).
     Najczęściej zalecany poziom fosforanów to 0,5-1ppm, niektórzy uważają, że powinien on wynosić ok. 2ppm. Poziom tych jonów należy regularnie monitorować (przynajmniej przez pierwsze miesiące od założenia zbiornika). W silnie oświetlonych akwariach, nawożonych CO2 często należy podawać fosforan.
         
          Niedobór
     Występuje stosunkowo często. Powoduje spowolnienie a nawet zahamowanie wzrostu. Liście przybierają kolor ciemnozielony, fioletowopurpurowy (może pojawiać się także na łodygach). W niektórych przypadkach dochodzi do brązowienia i zamierania końcówek liści, czasem do ich opadania. Może powodować rozwój zielenic na liściach i szybach.
         
          Nadmiar
     Bardzo mało prawdopodobny. Nadmiar fosforu może powodować niedobór mikroelementów (cynku, miedzi, żelaza i manganu oraz potasu). 

          Siarka (S)
     Wchodzi w skład białek oraz koenzymów. Objawy niedoboru pojawiają się zazwyczaj najpierw na młodych liściach, mogą jednak dotyczyć też całej rośliny. Siarka pobierana jest przez rośliny w postaci jonów siarczanowych - SO4(2-). Raczej nie ma potrzeby dodatkowego  podawania ponieważ znajduje się ona w wodzie z kranu stosowanej przy podmianach wody oraz w siarczanie magnezu i siarczanie potasu.
         
          Niedobór
     Bardzo mało prawdopodobny. Powszechnie mówi się o chlorozie młodych oraz starszych liści. W niektórych wypadkach końcówki liści mogą przybierać żółte zabarwienie i zawijać się do dołu. Może dochodzić także do spowolnienia tempa wzrostu oraz opadania liści.

          Nadmiar
     Zahamowanie wzrostu, mniejszy rozmiar liści. Chloroza międzyżyłkowa i brązowienie brzegów liści z czasem przesuwające się w kierunku środka blaszki. Niektórzy twierdzą jednak, że nadmiar siarki (ok. 200ppm) nie wpływa niekorzystnie na wzrost roślin.

          Potas (K)
     Aktywator ponad 50 enzymów, uczestniczy w osmoregulacji oraz w zachowaniu równowagi jonowej. Objawy niedoboru pojawiają się w pierwszej kolejności na starszych liściach. Rośliny pobierają go w postaci jonów K+. Najczęściej stosowanym źródłem potasu jest siarczan potasu (K2SO4) oraz chlorek potasu (KCl). Zazwyczaj stosuje się dawki od kilku do kilkunastu ppm na tydzień. Gdy podajemy duże ilości KNO3 raczej nie ma potrzeby nawożenia potasem.

          Niedobór
     Występuje często. Spowolnienie a nawet zatrzymanie wzrostu. Chloroza wierzchołków i brzegów starszych liści, często przechodząca w nekrozę. Na liściach mogą też pojawić się żółte, brązowe lub białe plamki przechodzące w nekrozę. Niedobór potasu można też rozpoznać chlorozą międzyżyłkową całej blaszki liściowej. Może powodować kruchość pędów, słaby rozwój systemu korzeniowego oraz opadanie liści.

          Nadmiar
    Nadmiar potasu skutkuje niedoborem magnezu i wapnia oraz manganu, azotu, cynku i żelaza. Niektórzy stosując (20ppm tygodniowo lub więcej) notowali przypadki deformacji młodych liści.

          Wapń (Ca)
     Jest aktywatorem licznych enzymów, wchodzi w skład ściany komórkowej, pełni też bardzo ważną rolę w regulacji wielu procesów komórkowych. Przez rośliny pobierany jest w postaci jonów Ca(2+).

          Niedobór
    Mało prawdopodobny, możliwy jedynie w bardzo miękkiej wodzie, gdy stosujemy duże ilości wody destylowanej lub RO przy podmianach, oraz gdy GH w zbiorniku jest mniejsze niż ok. 4 stopnie niemieckie.  Silnie zahamowuje wzrost (także korzeni), powoduje zamieranie stożków wzrostu. Chloroza (brzeżna, ogólna bądź w postaci plamek), deformacja oraz zmniejszenie rozmiaru młodych liści. Możliwa nekroza wierzchołków lub brzegów młodych liści, zamieranie i opadanie kwiatów a także zmiana koloru liści na ciemnozielony kolor.

          Nadmiar
    Może powodować niedobór magnezu i boru oraz fosforu, potasu, miedzi, żelaza i cynku. W bardzo twardej wodzie może zajść konieczność zwiększenia nawożenia mikroelementami.

          Magnez (Mg)
    Wchodzi w skład chlorofilu, jest również aktywatorem wielu enzymów. Magnez pobierany jest przez rośliny w postaci jonów Mg(2+). W przypadku tego pierwiastka od jego poziomu ważniejszy jest stosunek zawartości Ca do Mg. Woda wodociągowa ma często wysoką wartość tego stosunku, co może prowadzić do niedoboru magnezu. W przypadku gdy wynosi on 10 lub więcej wskazane jest dodatkowe podawanie Mg. Najczęściej stosowanym źródłem tego pierwiastka jest siarczan magnezu siedmiowodny (MgSO4x7H2O).

         Niedobór
    Chloroza międzyżyłkowa (nieraz w postaci plamek, z czasem chloroza zmienia kolor z żółtego na brązowy, purpurowy a nawet czerwony) w pierwszej kolejności pojawia się na wierzchołkach i brzegach starszych liści, następnie przesuwa się, w kierunku środka blaszki, obejmuje zazwyczaj górne i środkowe liście. Może dochodzić do opadania, skręcania się młodych liści a nawet do nekrozy w postaci punktowej.

         Nadmiar
    Może powodować niedobór wapnia lub potasu ale uważany powszechnie za nieszkodliwy.


                                                                        Mikroelementy


         Chlor (Cl)
    Niezbędny do prawidłowego przebiegu fotosyntezy. Uczestniczy również w osmoregulacji oraz w procesie zachowania równowagi jonowej.  Pierwiastek ten jest pobierany przez rośliny w postaci jonów Cl-.

         Niedobór
    Bardzo mało prawdopodobny. Zahamowanie wzrostu korzeni, system korzeniowy staje się bardzo mocno porozgałęziany. Punktowa lub międzyżyłkowa chloroza liści, z czasem nekroza. Objawy niedoboru różne i zależne od gatunku rośliny.

         Nadmiar
    Spowolnienie wzrostu. Brązowienie końcówek, brzegów liści oraz zmniejszenie rozmiarów blaszki liściowej. Opadanie liści i chloroza międzyżyłkowa.

         Żelazo (Fe)
    Nezbędny do syntezy chlorofilu, jest składnikiem niektórych białek, bierze udział w procesie oddychania komórkowego. Żelazo pobierane jest przez rośliny jako jon Fe(2+) lub Fe(3+). Pierwiastek ten powinien być zawsze podawany w postaci chelatów inaczej nie będzie wchłaniane przez rośliny. Optymalna dawka Fe może się mocno różnić w zależności od rodzaju użytego chelatu, twardości i odczynu wody oraz stosowanego oświetlenia. Przyjmuje się, że im wyższe pH, GH oraz natężenie oświetlenia tym większe i częstsze powinny być dawki żelaza nieraz nawet do 1ppm Fe na tydzień.

         Niedobór
    Bardzo częsty. Spowolnienie wzrostu. Początkowo chloroza międzyżyłkowa młodych liści. Zazwyczaj widoczna jest ostra granica między obszarami chlorotycznymi a zielonymi żyłkami. Z czasem chloroza zaczyna atakować również nerwy, początkowo drobne, później również większe. W końcu cały liść staje się żółty lub nawet biały. Objawy mogą obejmować również starsze liście. Najmłodsze mogą wówczas wykazywać ogólną chlorozę, starsze natomiast międzyżyłkową. Może dojść do zmniejszenia rozmiaru liści.

         Nadmiar
    Mało prawdopodobny. Objawy dotyczą środkowych i dolnych liści. Początkowo pojawiają się chlorotyczne lub brązowe plamki, które następnie powiększają się i przechodzą w nekrozę. Liście przybierają ciemnozielony, brązowy lub purpurowy kolor oraz dochodzi do zahamowania wzrostu pędów i korzeni.

         Mangan (Mn)
    Jest aktywatorem oraz składnikiem wielu enzymów. Niezbędny w procesie wytwarzania tlenu podczas fotosyntezy. Mangan pobierany jest przez rośliny w postaci jonów Mn(2+). Najczęściej stosowanym źródłem tego pierwiastka jest Mn-EDTA.

         Niedobór
    Chloroza międzyżyłkowa liści z czasem zmieniają kolor na biały. W zależności od gatunku objawy w pierwszej kolejności pojawiają się na młodszych, środkowych lub starszych liściach. Zahamowanie wzrostu opadanie liści oraz zahamowanie kwitnienia.  Nie dochodzi do wytworzenia się ostrej granicy między żyłkami i obszarami dotkniętymi chlorozą, Możliwe jest również wystąpienie białych smug lub żółtych, brązowych bądź czarnych plamek. Występują także nekrotyczne plamki lub nekroza brzegów blaszki liściowej.

        Nadmiar
    Powoduje niedobór żelaza. Objawy dotyczą dolnych i środkowych liści, początkowo mogą być podobne do niedoboru manganu. Brązowe, czarne lub czasem czerwone plamki na liściach mogące przechodzić w nekrozę. Zahamowanie wzrostu korzeni. W niektórych przypadkach mogą pojawiać się brązowe plamki otoczone charakterystyczną żółtą obwódką.

        Bor (B)
    Pierwiastek ten uczestniczy w procesie tworzenia ścian komórkowych oraz podziału komórek, niezbędny do prawidłowego metabolizmu węglowodanów. Rośliny do normalnego wzrostu wymagają stałej dostępności odpowiedniej ilości boru. Pierwiastek ten pobierany jest w postaci jonów H2BO3(-), BO3(3-), B4O7(2-). Najczęściej podawany jest jako kwas borowy (H3BO3).  Stężenia powyżej 0,5 mg/l mogą już być toksyczne dla niektórych roślin w uprawach hydroponicznych. Dobór optymalnej dawki tego pierwiastka jest utrudniony ze względu na to, że ten sam jego poziom u niektórych roślin może powodować niedobór u innych natomiast jest już toksyczny.

        Niedobór
    Biało - żółte plamki. Spowolnienie wzrostu, zamieranie stożków wzrostu pędów i korzeni. Obumarcie głównego stożka wzrostu może powodować intensywny rozwój wielu pędów bocznych, które również mogą szybko ginąć. Najmłodsze liście są małe, zdeformowane i powykręcane (liście stłoczone są w ciasno ułożonych okółkach w wyniku silnego skrócenia międzywęźli). Zahamowanie kwitnienia. Ogólna chloroza młodych liści, mogą pojawiać się również nieregularne brązowe plamy z czasem powoduje nekrozę.

        Nadmiar
    Objawy dotyczą środkowych i dolnych liści. Chloroza, z czasem nekroza obejmująca w pierwszej kolejności brzegi i/lub szczyt liścia, następnie przesuwająca się w kierunku środka blaszki. Może dochodzić do opadania liści. W innych przypadkach pojawiają się nekrotyczne plamki o pomarańczowym bądź czerwonym zabarwieniu. Zahamowanie kwitnienia.

        Miedź (Cu)
    Niezbędna do prawidłowego przebiegu fotosyntezy, oddychania komórkowego oraz metabolizmu białek i węglowodanów. Pierwiastek ten jest pobierany przez rośliny w postaci jonów Cu(2+). Najczęściej podaje się go jako Cu-EDTA. W przypadku miedzi zakres pomiędzy niedoborem a toksycznością jest bardzo mały. Miedź jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego wzrostu roślin, w nadmiarze jest jednak bardzo toksyczna.

        Niedobór
    Mało prawdopodobny. Zahamowanie wzrostu. Młode liście mogą przybierać kolor niebiesko-zielony, z czasem brzeżna chloroza i nekroza końca blaszki. Może dojść do żółknięcia całej blaszki liściowej lub pojawiania się brązowych bądź białych plamek, młode liście są zniekształcone oraz wykazują lekką chlorozę międzyżyłkową. Szczytowe liście stłoczone są w ciasno ułożonych okółkach w wyniku silnego skrócenia międzywęźli. Inne możliwe objawy to zamieranie stożków wzrostu oraz zahamowanie kwitnienia.

        Nadmiar
    Często niedobór żelaza. Objawy dotyczą raczej środkowych i dolnych liści. Zahamowanie wzrostu pędów, liście mogą przybierać niebieskawy odcień. Chloroza blaszki liściowej przechodząca w nekrozę. Ograniczenie krzewienia, czernienie oraz pogrubienie korzeni, mogą one przypominać wyglądem drut kolczasty. Często może być spowodowany używaniem środków hamujących rozwój glonów.

        Cynk (Zn)
    Jest składnikiem lub aktywatorem wielu enzymów zaangażowanych w syntezę białek. Niezbędny do prawidłowego przebiegu syntezy hormonów roślinnych oraz metabolizmu węglowodanów. Cynk pobierany jest przez rośliny w postaci jonów Zn(2+). Najczęściej podaje się go jako Zn-EDTA. Poszczególne gatunki mogą się znacznie różnić wrażliwością na nadmiar tego pierwiastka.

        Niedobór
   Objawy w zależności od gatunku mogą pojawiać się na młodych, środkowych bądź starszych liściach. Zahamowanie wzrostu, znaczne skrócenie międzywęźli, mniejszy rozmiar, deformacja i opadanie liści, Szczytowe liście stłoczone są w ciasno ułożonych okółkach w wyniku silnego skrócenia międzywęźli. Może pojawić się chloroza międzyżyłkowa środkowych bądź dolnych liści (zazwyczaj obecne są również brązowe, ewentualnie purpurowe plamki) przechodząca w nekrozę. Części blaszki mogą przybierać kolor bladozielony, żółty lub nawet biały.

        Nadmiar
    Niedobór żelaza. Międzyżyłkowa lub brzeżna chloroza środkowych i starszych liści. Spowolnienie wzrostu pędów i zaburzenia wzrostu korzeni, które wyglądem mogą przypominać drut kolczasty.

        Molibden (Mo)
    Niezbędny do przyswojenia azotu w postaci azotanów. Molibden jest pobierany przez rośliny w postaci jonów MoO4(2-).

        Niedobór
    Mało prawdopodobny. Najczęściej objawia się podobnie do niedoboru azotu. Ogólna, brzeżna bądź punktowa chloroza dolnych liści, zawijanie się lub brązowienie brzegów blaszki liściowej. Może także dochodzić do spowolnienia wzrostu lub zahamowania kwitnienia.

       Nadmiar
    Bardzo mało prawdopodobny. Żółknięcie lub brązowienie krawędzi bądź całych liści.

       Nikiel (Ni)
    Niezbędny do przyswojenia azotu w postaci mocznika, wpływa również na pobieranie żelaza. Objawy jak dotąd nieznane, nigdy nie udało się zaobserwować u roślin w akwarium.

       Kobalt (Co)
    Kobalt jest spotykany w nawozach dla roślin akwariowych, jego podawanie nie ma większego sensu nie jest roślinom niezbędny.

Ostatnio edytowany przez JoKer (2014-01-21 11:34:13)